Bài 4. Toán tử và biểu thức

I. Mục tiêu bài học:

• Hiểu rõ khái niệm toán tử và biểu thức trong C.

• Phân loại và sử dụng đúng các loại toán tử: toán tử số học, logic, quan hệ, gán, bit, điều kiện.

• Nắm vững quy tắc ưu tiên và tính kết hợp của toán tử để tránh lỗi logic.

• Thực hành thông qua các ví dụ minh họa thực tế, phù hợp với người khiếm thị.

II. Nội dung bài học:

1. Toán tử trong C

Toán tử là ký hiệu đặc biệt dùng để thực hiện phép toán trên toán hạng. Trong C, toán tử chia thành nhiều nhóm:

a) Toán tử số học (Arithmetic Operators)

Dùng để thực hiện phép toán cơ bản trên số nguyên và số thực.

Toán tử	Chức năng	Ví dụ
+	Cộng	a + b
-	Trừ	a - b
*	Nhân	a * b
/	Chia	a / b
%	Chia lấy dư	a % b (chỉ áp dụng cho số nguyên)

Lưu ý: Khi chia hai số nguyên bằng /, kết quả chỉ lấy phần nguyên. Nếu muốn giá trị chính xác, ít nhất một toán hạng phải là số thực.

b) Toán tử quan hệ (Relational Operators)

Dùng để so sánh hai giá trị, trả về 1 (đúng) hoặc 0 (sai).

Toán tử	Chức năng	Ví dụ
==	Bằng nhau	a == b
!=	Khác nhau	a != b
>	Lớn hơn	a > b
<	Nhỏ hơn	a < b
>=	Lớn hơn hoặc bằng	a >= b
<=	Nhỏ hơn hoặc bằng	a <= b

c) Toán tử logic (Logical Operators)

Dùng để thực hiện phép toán logic.

Toán tử	Chức năng	Ví dụ
&&	AND (và)	a && b
`		`
!	NOT (phủ định)	!a

Lưu ý: Trong C, 0 là "sai" và giá trị khác 0 là "đúng".

d) Toán tử gán (Assignment Operators)

Dùng để gán giá trị cho biến.

Toán tử	Chức năng	Ví dụ
=	Gán	a = b
+=	Cộng rồi gán	a += b
-=	Trừ rồi gán	a -= b
*=	Nhân rồi gán	a *= b
/=	Chia rồi gán	a /= b
%=	Chia lấy dư rồi gán	a %= b

e) Toán tử điều kiện (Conditional Operator)

Toán tử giúp rút gọn biểu thức if-else.

Cú pháp: condition ? value_if_true : value_if_false

Ví dụ:

int a = 10, b = 20;
int min = (a < b) ? a : b; // Nếu a < b, min = a, ngược lại min = b

f) Toán tử bitwise (Bitwise Operators)

Toán tử bitwise thao tác trên từng bit của số nguyên.

Toán tử	Chức năng	Ví dụ
&	AND bit	a & b
`	`	OR bit
^	XOR bit	a ^ b
~	NOT bit	~a
<<	Dịch trái	a << n
>>	Dịch phải	a >> n

Ví dụ:

#include <stdio.h>
int main() {
    int a = 5, b = 3;
    printf("a & b = %d\n", a & b);
    printf("a | b = %d\n", a | b);
    printf("a ^ b = %d\n", a ^ b);
    printf("~a = %d\n", ~a);
    printf("a << 1 = %d\n", a << 1);
    printf("a >> 1 = %d\n", a >> 1);
    return 0;
}

2. Độ ưu tiên và tính kết hợp của toán tử

Mỗi toán tử trong C có mức độ ưu tiên khác nhau.

Mức độ	Toán tử	Ý nghĩa
1 (Cao)	(), [], ->, .	Truy cập và gọi hàm
2	!, ~, ++, --	Toán tử đơn
3	*, /, %	Nhân, chia, chia dư
4	+, -	Cộng, trừ
5	<, <=, >, >=	So sánh
6	==, !=	So sánh bằng và khác
7	&, ^, `	`
8	&&	AND logic
9	`
10 (Thấp)	=, +=, -=, *=...	Gán

III. Tóm tắt bài học

• Toán tử giúp thực hiện các phép toán trên dữ liệu.

• Hiểu độ ưu tiên của toán tử giúp tránh lỗi logic.

• Cần thực hành để sử dụng toán tử hiệu quả.

Lưu ý dành cho người khiếm thị:

• Khi đọc code, hãy để ý toán tử && (và) và || (hoặc) vì chúng quyết định điều kiện đúng sai.

• Chú ý khi sử dụng toán tử / để chia, đặc biệt khi làm việc với số nguyên.

• Toán tử ? : giúp viết mã ngắn gọn, nhưng cần cẩn thận để tránh làm code khó hiểu.

• Độ ưu tiên của toán tử có thể ảnh hưởng đến kết quả, sử dụng ngoặc () nếu cần.

• Toán tử bitwise thường dùng trong tối ưu chương trình và xử lý dữ liệu nhị phân.

Hãy bắt tay vào thực hành ngay để hiểu rõ hơn về các toán tử trong C!